Izmenama Zakona o planiranju i izgradnji, koje su stupile na snagu 4. avgusta 2023. godine (u daljem tekstu: Novi ZPI ili Izmene), prvi put se prepoznaje solarni park kao posebna vrsta elektroenergetskih objekata odnosno postrojenja i definiše da solarni park jeste prostorna celina – kompleks koja se sastoji od jedne ili više katastarskih parcela, odnosno objekata, na kojima su postavljeni solarni paneli na zemljištu ili na objektima, u skladu sa propisima na osnovu kojih je izdata energetska dozvola, sa pratećim objektima i infrastrukturom u njihovoj funkciji.
Za izgradnju elektroenergetskih objekata kao što su solarne elektrane odnosno parkovi, potrebno je da se iz imovinskopravnog ugla prvenstveno ispune urbanističke uslovi, gde investitor donosi odluku o izboru lokacija po slobodnoj volji a dalje uvidom u planska dokumenta prvo proverava da li je na izabranoj lokaciji predviđena izgradnja elektroenergetskog objekta, što se potvrđuje pribavljanjem Informacije o lokaciji koja sadrži podatake o mogućnostima i ograničenjima gradnje na razmatranoj katastarskoj parceli u skladu sa važećim planskim dokumentom.
Iz izdate Informacije o lokaciji se utvrđuje da li važeći planski dokument predviđa mogućnost izgradnje solarnog parka, odnosno koji planski dokument je nephodno da se izradi i usvoji da bi ovakva gradnja bila moguća, te u varijanti u kojoj Informacija o lokaciji potvrđuje da je na izabranoj parceli moguća izgradnja solarne elektrane odnosno solarnog parka prelazi se odmah na sledeći korak pripreme dokumentacije za pribavljanje lokacijskih uslova odnosno za dobijanje građevinske dozvole.
Sa druge strane, u slučaju da važeći planski dokument ne predviđa mogućnost izgradnje solarne elektrane, potrebno je da se podnese incijativa za izradu planskog dokumenta nadležnom organu uprave, koju incijativu najčešće za investitora pokreće preduzeće registrovano za obavljanje poslova iz domena urbanizma. Procedura izrade i donošenja planskog dokumenta koju propisuje Novi ZPI je bliže opisana i u konkretno izdatoj Informaciji o lokaciji, a po usvajanju planskog dokumenta koji omogućava gradnju elektroenergetskog objekta kreće se u postupak pribavljanja lokacijskih uslova za izgradnju.
S tim u vezi, Izmenama se dodaje i mogućnost donošenja prostornog plana područja posebne namene za izgradnju elektroenergetskih objekata, ukoliko ovi objekti zahtevaju poseban režim organizacije ili su od posebnog značaja/strateškog za Republiku Srbiju. Ove planski dokument koji se direktno primenjuje donosi Vlada po skraćenom postupku, sa mogućnošću fazne izgradnje, a koje ubrzanje postupka izrade planskog dokumenta kao urbanističkog uslova za izgradnju elektroenergetskih objekata predstavlja dodatnu olakšicu za potencijalne investitore i podstiče ulaganje u objekte odnosno postrojenja koje koriste obnovljive izvore energije u skladu sa „zelenom agendom“.
Takođe, Novi ZPI eksplicitno propisuju da se postavljanje solarnih panela se vrši bez promene namene zemljišta (osim u slučajevima kada je to propisano posebnim propisima), čime se otklanjaju bilo kakve nedoumice koje su se javljale do sada u praksi oko obaveze promene namene zemljišta za građenje ovih objekata. Ovo preciziranje odredbi o izgradnji solarnih parkova je bilo nužno jer je raniji zakon predviđao mogućnost gradnje elektroenergetskih objekata na poljoprivrednom i šumskom zemljštu ali nije izričito predviđao da se ne vrši prenamena zemljišta, a koje pitanje je svakako bitno za investitore posmatrano iz ugla naknade za promenu namene zemljišta koju bi vlasnik parcele odnosno investitor bio dužan platiti pre izdavanja građevinske dozvole ukoliko je obavezna promena namene zemljišta za građenje solarnih parkova.
Sledstveno, ukoliko su ispunjeni i drugi propisani uslovi, uključuju i prethodno pribavljanje energetske dozvole, moguća je izgradnja solarne elektrane odnosno solarnog parka i na poljoprivrednom zemljištu, kao i na šumskom zemljištu, po dobijanju građevinske dozvole, koja je svakako obavezna za izgradnju solarnih elektrana odnosno parkova, osim za postrojenja instalisane snage do 50 kW za proizvodnju energije iz energije sunca za potrebe krajnjeg kupca koji stiče status kupca – proizvođača (u skladu sa propisima kojima se uređuje korišćenje obnovljivih izvora energije) za koje nije potrebno pribavljati akt nadležnog organa.
Shodno svemu iznetom, prvi korak investitora je pre svega izbor lokacije za izgradnju solarne elektrane odnosno solarnog parka, uvid u važeće planske dokumente i pribavljanje Informacije o lokacije na osnovu koje, u zavisnosti od sadržine iste, se kreće u dalju proceduru izgradnje prethodno predočenu.